SOCAR STAR zavoduna qarşı Aİ sanksiyalarından narahat deyil

Dövlət şirkəti SOCAR-ın nəzarətində olan Türkiyənin STAR neft emalı zavodundan neft məhsullarının tədarükündə Avropa bazarının payı 10-15 faizdən çox deyil. Buna görə də, Avropa İttifaqının Xarici Əlaqələr Xidmətinin rəsmi nümayəndəsi Anitta Hipperin yeni sanksiyalar paketi çərçivəsində zavodun məhsullarının Avropaya idxalına məhdudiyyətlər qoyulması ilə bağlı açıqlaması onun fəaliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etməyəcək: STAR neft məhsullarının 85-90 faizi Türkiyə daxilində satılır. Bu barədə haqqin.az "vəziyyətlə tanış olan SOCAR nümayəndəsinə" istinadən məlumat yayıb.

2025-ci ilin iyul ayında 18-ci sanksiya paketi çərçivəsində qəbul edilən Aİ qərarında üçüncü ölkələrdə Rusiya neftindən istehsal edilən neft məhsullarının Avropaya idxalına qadağa qoyulduğu göstərilir. Brüssel bu tədbirin Rusiya neftinin hətta emal olunmuş formada belə Aİ bazarına çıxmasının qarşısını almaq məqsədi daşıdığını və Rusiya iqtisadiyyatını zəiflətmək və Ukraynadakı müharibəni maliyyələşdirmək qabiliyyətini məhdudlaşdırmaq strategiyasının bir hissəsi olduğunu vurğulayır.

Sənəddə Rusiya neftindən əldə edilən neft məhsullarının Avropa İttifaqına alınması, idxalı və verilməsi, habelə bu əməliyyatlarda texniki və maliyyə yardımının göstərilməsi birbaşa qadağan edilir. Eyni zamanda, oxşar tədbirlərin tətbiq olunduğu tərəfdaş ölkələrin siyahısı təsdiqlənib.

2018-ci ildə istismara verildiyi vaxtdan bəri STAR neft emalı zavodu İraq Basra, eləcə də Qazaxıstan, Norveç və digər markalarla yanaşı, Rusiya Urals neftini də emal edir. Müəssisənin əsas məhsulları dizel yanacağı, təyyarə kerosini və reformasiya məhsuludur. Dizel, istehsalı üçün əsasən Urals da daxil olmaqla ağır neftdən istifadə olunur və bu məhsul istehsal səbətinin təxminən 60 faizini təşkil edir. Yüngül Azeri Light nefti bazarda Brent qiymətinə və ya ondan da yüksək qiymətə satıldığı üçün zavodda çox nadir hallarda emal edilib.

haqqin.az mənbələrinə görə, STAR-ın Rusiyanın "LUKOIL" şirkətinin beynəlxalq ticarət bölməsi olan "Litasco" ilə ən azı 2027-ci ilə qədər müqaviləsi var. Bu müqavilə çərçivəsində zavod mütəmadi olaraq endirimlə Urals neftini alır. 2023-cü ildə SOCAR və "LUKOIL" "Litasco"-nun Baltik dənizi limanları, o cümlədən Primorsk vasitəsilə "LUKOIL"-in müxtəlif yataqlarından STAR-a neft tədarükünü nəzərdə tutan 1,5 milyard dollarlıq kredit müqaviləsi bağladı. Bu sxem də 2027-ci ilə qədər hesablanıb.

2025-ci ilin iyul ayında yeni sanksiya paketi çərçivəsində bəzi Azərbaycan tankerlərinə Primorskda Rusiya nefti yüklənməsi və STAR da daxil olmaqla bir sıra neft emalı zavodlarına çatdırılması ilə bağlı xəbərdarlıq edilib. SOCAR və ASCO (Azərbaycan Gəmiçilik Şirkəti) vəziyyəti və mümkün nəticələrini diqqətlə araşdırdıqlarını bildiriblər.

2023-cü ilin sonundan etibarən Urals neftinin STAR-a tədarükü zavodun tələbi ilə müntəzəm şəkildə həyata keçirilir. Daşıma üçün mütəmadi olaraq 120 min tona qədər yükqaldırma qabiliyyətinə malik "SA Maritime AFEZCO" kirayə tankerləri cəlb olunub.

Beləliklə, Aİ-nin yeni sanksiyaları STAR-ın ixrac komponenti üçün əlavə risklər yaratsa da, zavod məhsullarının əsas hissəsi daxili - Türkiyə bazarına yönəlib, bu da müəssisənin tətbiq olunan məhdudiyyətlərə həssaslığını xeyli azaldır, haqqın.az bildirir.

Bu vəziyyətdə əsas qeyri-müəyyənlik artan Aİ sanksiya təzyiqi şəraitində Rusiya neftinin tədarükünün nə qədər davam edəcəyi sualıdır.