"Abzas Media" işi: Məhkəmə Prosesləri və Qadınların Həbsdəki Narahatlıq Verən Şəraiti

Son hüquqi proseslər Azərbaycanda "Abzas Media işi"nə yenidən diqqət çəkib. Bu iş üzrə jurnalistlər və media işçiləri mübahisəli ittihamlarla uzunmüddətli həbs cəzaları ilə üzləşiblər. Bununla yanaşı, məhkum olunmuş jurnalistlərdən biri olan Elnarə Qasımovanın məktubu Bakı İstintaq Təcridxanasında qadınlar üçün narahatlıq verən şəraiti üzə çıxarıb.

Apellyasiya Məhkəməsindəki Dinləmə və Məhkəmə ilə Bağlı Narahatlıqlar

26 avqust 2025-ci il tarixində Bakı Apellyasiya Məhkəməsində hakim Zəfər Əhmədovun sədrliyi ilə "Abzas Media işi" üzrə son dinləmə keçirilib. Lakin təqsirləndirilən şəxslər dərhal məhkəmə heyətinin tərkibinə etirazlarını bildiriblər. "Abzas Media"nın baş redaktoru Sevinc Vaqifqızı Zəfər Əhmədovun prokurorluqdakı vəzifəsindən uzaqlaşdırıldığını və müəmmalı şəkildə hakim təyin olunduğunu bildirib. O, iddia edib ki, "Zəfər Əhmədov bu vəzifəyə atasının, sabiq deputat Vahid Əhmədovun sayəsində gəlib. O, öz sərbəst iradəsi ilə qərar verə bilməz. O, yalnız ona verilən göstərişləri yerinə yetirir. Buna görə də, biz bu məhkəmə heyətinin tərkibinə etiraz edirik".

Bu etirazlara baxmayaraq, məhkəmə vəsatəti rədd edib və məhkəmə prosesi eyni heyətlə davam edib. Daha sonra müdafiə tərəfinin vəkilləri jurnalistlərə bəraət verilməsi ilə bağlı vəsatətlər irəli sürüblər. Təqsirləndirilən şəxslər və onların vəkilləri həbslərinin siyasi xarakter daşıdığını və peşə fəaliyyətlərinə görə həbs olunduqlarını bir daha vurğulayıblar. "Abzas Media"nın direktoru Ülvi Həsənli birinci instansiya məhkəməsində olduğu kimi, bu məhkəmədən də ədalətli qərar gözləmədiyini ifadə edib.

Verilən Cəzalar

"Abzas Media işi" üzrə ilkin hökm 20 iyun 2025-ci il tarixində Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsində çıxarılıb. Hakim qərarı nəticəsində təqsirləndirilən şəxslərə əhəmiyyətli həbs cəzaları verilib:

• "Abzas Media"nın direktoru Ülvi Həsənli, baş redaktor Sevinc Vaqifqızı, araşdırmaçı jurnalist Hafiz Babalı və "Azadlıq Radiosu"nun jurnalisti və iqtisadçısı Fərid Mehralızadənin hər biri 9 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

• Jurnalistlər Nərgiz Absalamova və Elnarə Qasımova 8 il müddətinə həbs cəzası alıblar.

• "Abzas Media"nın koordinatoru Məhəmməd Kekalov isə 7 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

Təqsirləndirilən şəxslərə qarşı, o cümlədən qaçaqmalçılıq daxil olmaqla, bir neçə ittiham irəli sürülüb. Lakin jurnalistlər və onların müdafiə tərəfi istintaqın heç bir tutarlı dəlil təqdim edə bilmədiyini bildirir.

Hazırda 8 illik həbs cəzası çəkən "Abzas Media" jurnalisti Elnarə Qasımova Bakı İstintaq Təcridxanasında qadın məhbuslarla rəftar haqqında məktub yazıb. Onun təqdim etdiyi məlumatlar həddindən artıq sıxlıq, gender əsaslı ayrı-seçkilik, şifahi və fiziki zorakılıqla xarakterizə olunan bir sistemi ortaya qoyur.

Qadınlar üçün Həddindən Artıq Sıxlıq: Qasımova qeyd edir ki, təcridxanada hər biri üç mərtəbədən ibarət səkkiz blok var ki, bu da məhbuslar üçün cəmi 24 mərtəbə deməkdir. Lakin qadınlar üçün yalnız bir mərtəbə ayrılıb. Kişi mərtəbələrində maksimum 100 nəfər yerləşdiyi halda, qadınların mərtəbəsində 150-200 qadın məcburən yerləşdirilir ki, bu da ciddi sıxlığa, yer və çarpayı çatışmazlığına səbəb olur. Qadınlar etiraz edəndə onlara "Siz özünüzü kişilərə göstərirsiniz?" deyə cavab verilir.

Gender Əsaslı Nəzarət və "Görünməzlik": Qadınların mərtəbəsi kişi məhbus bloklarının arasında yerləşir və söhbətlər asanlıqla mərtəbələr arası eşidilir. Qadınların səsi yüksələndə, mühafizəçilər dərhal onlara "Ayıbdır, kişilər eşidər" deyirlər. Qasımova bildirir ki, "burada qadınların hərəkəti kişi baxışları ilə nəzarət altındadır". Qanuni geyim kodu olmamasına baxmayaraq, qadınların geyiminə dair sərt və qanunsuz tələblər irəli sürülür. Mühafizəçilər geyimləri incəliklə yoxlayaraq, yaxa kəsimi, ətəyin uzunluğu, şalvarın darlığı və ayaqqabının hündürlüyü barədə rəy bildirirlər. Qadınlara "uzun geyinin" və ya "makiyajınız çoxdur" deyilir, çünki "burada kişilər var". Bu tələblərə əməl etməyənlər dəyişməyə geri göndərilir və ya "qadınlıqlarına hörmətsizlik etdikləri" üçün tənqid olunurlar. Qasımova "siz elə geyinməlisiniz ki, görünməyəsiniz" nəticəsinə gəlir. Hətta musiqiyə qulaq asmaq, mahnı oxumaq, mübahisə etmək və ya ucadan nəsə tələb etmək belə, heyətin qadınlara "bu, qadına yaraşmır" və ya "qadın özünə hörmət etməlidir" deməsinə səbəb olur.

"Qadağan olunmuş Sevgi" və Qeyri-bərabər Cəza: Mühafizəçilər qadınların kişi məhbuslarla danışmaması üçün dəhlizləri aktiv şəkildə izləyirlər. Əgər yaxalanarlarsa, qadınlar cəza alır, kişilər isə cəzalandırılmır. Qadın məhbuslar kişi əməkdaşlar tərəfindən alçaldıcı mühazirələrə məruz qalır, kameraları axtarılır və tapılan hər hansı sevgi məktubu kişi əməkdaşlara ucadan oxunur, lağ olunur və digər həbsxana personalı arasında müzakirə edilir. Nəticədə qadınların kameraları dəyişdirilir. Bunun əksinə, kişi məhbuslar belə hadisələri pul ödəyərək yatızdıra bilirlər.

Məhbus-işçilər üçün Fərqlilik: Məhbus-işçilər üçün də rəftarda nəzərəçarpacaq fərq var: qadınlar əməkhaqqı almağa yalnız apellyasiya məhkəməsi prosesləri tamamlandıqdan sonra başlayırlar, kişilər isə birinci instansiya məhkəməsi bitdikdən sonra rəsmi işçi kimi maaş alırlar.

Rəhbərliyin Rədd Edici Münasibəti və Zorakılıq: Bakı İstintaq Təcridxanasının direktoru Elnur İsmayılov, iddialara görə, qadınların tez-tez mübahisələrinə müdaxilə etməyin digər yeddi bloku idarə etməsinə mane olacağını bəhanə edərək qadınlar bölməsindən qaçır.

Direktor müavini Cavid Güləliyevin qadın məhbuslarla kobud danışdığı bildirilir. Bir qadın dərman istədikdə, o, qadının kosmetik prosedurlara kifayət qədər pul xərclədiyini, buna görə də həqiqətən ehtiyacı olmadığını deyib. O, həmçinin qadın işçilərə qışqıraraq onları "cinayətkar" adlandırır və rejim rəisinə onları "özünə hörmət edən kişi işçilərlə" əvəz etməyi tapşırır.

Digər müavin Əhəd Abdiyev də qadınlar bölməsindən uzaq durmağa çalışır və bir dəfə "Mən 'jenski'yə öz əsəblərimi korlamaq üçün gəlmişəm" deyib. Onun qadınların gülüşünü "qəbilə üzvlərinin" səsinə bənzətdiyi və geyimlərini tənqid etməyə davam etdiyi eşidilib.

Rejim rəisinin müavini Arif Heydərov qadınlara yumruq və təpik zərbələri vurmaq, təhqiramiz ifadələr işlətməklə fiziki zorakılıqda ittiham olunur. Şikayətlərə baxmayaraq, təcridxana tərəfindən daxili araşdırma aparılmayıb, nə də prokurorluq istintaqa başlamayıb, bu da onun zorakı davranışının artmasına səbəb olub.

Göstərməlik Jestlər: Qasımova bu şəraitdəki riyakarlığı vurğulayır, qeyd edir ki, bir il "tikanla sancdıqdan" sonra, Beynəlxalq Qadınlar Günü (8 Mart) münasibətilə müavin Əhəd Abdiyev direktor Elnur İsmayılovun adından qızılgüllər, Ədliyyə nazirinin müavini Fərid Əhmədovun adından isə kosmetik dəstlər paylayır. Lakin bu müvəqqəti jestlərdən sonra alçaldıcı rəftar tez bir zamanda yenidən başlayır.