ABŞ məhkəməsi Radio Azadlıq üçün vəsaitlərin dondurulmasını ləğv etdi: Administrasiyanın ixtisarları və ictimai dəstək fonunda

Radio Liberty's building in Prague

Vaşinqton, Kolumbiya dairəsi / Praqa – Azad Avropa/Azadlıq Radiosu (RFE/RL) əhəmiyyətli hüquqi qələbə qazandı: ABŞ məhkəməsi ABŞ Qlobal Media Agentliyinə (USAGM) Konqres tərəfindən ayrılmış vəsaitləri dondurmaq əmrini ləğv etdi. Bu qərar müstəqil jurnalistikaya qarşı maliyyə təhdidləri ilə bağlı artan narahatlıqlar və amerikalı musiqi ikonası Patti Smitin son ictimai dəstəyi də daxil olmaqla, qlobal dəstək dalğası fonunda qəbul edilib.

1995-ci ildən Praqada yerləşən RFE/RL, azad mətbuatın məhdudlaşdırıldığı və ya inkişaf etmədiyi ölkələrə müstəqil xəbərlər çatdırmaqda mühüm rol oynayır. O, 27 dildə 23 ölkədə yayımlanır və dəqiq məlumat almaq üçün onun reportajlarına etibar edən milyonlarla insana çatır.

Məhkəmə çəkişməsi ABŞ tərəfindən maliyyələşdirilən beynəlxalq yayımçılar üçün daha geniş qeyri-müəyyənliklər fonunda cərəyan edib. Bunlara "Amerikanın Səsi", "Azad Asiya Radiosu", Kuba Yayım Ofisi (Radio Marti) və Yaxın Şərq Yayım Şəbəkələri daxildir ki, onların hamısı ABŞ-ın hazırkı administrasiyası dövründə büdcə ixtisarları və siyasi prioritetlərin dəyişməsi ilə üzləşiblər. Martın 14-də ABŞ prezidenti Donald Tramp bu media qurumlarına nəzarət edən və həftəlik yüz milyonlarla insana 60-dan çox dildə çatan müstəqil hökumət agentliyi olan USAGM-ni zəiflətməyə yönəlmiş icra fərmanı imzalayıb.

İyulun 18-də ABŞ Kolumbiya Dairəsi üzrə Federal Dairə Məhkəməsinin hakimi Roys Lamberth RFE/RL-in xeyrinə mühüm qərar çıxarıb. Hakim USAGM-ə RFE/RL üçün 2025-ci maliyyə ili üçün Konqres tərəfindən ayrılmış qalan vəsaitləri, təxminən 153 milyon dolları, ödəməyi əmr edib. Hakim Lamberthin qərarında açıq şəkildə qeyd edilib ki, USAGM-in hərəkətləri – vəsaitlərin "ağır və yeni qrant şərtləri" ilə verilməsini şərtləndirməsi və xoşniyyətli danışıqlardan imtina etməsi – qanun pozuntusu təşkil edir.

"Məhkəmənin bildiyi qədərilə, bir dövlət agentliyinin uzun illər işlədiyi bir qrant alan qurumla münasibətlərinə tamamilə yeni şərtlər tətbiq etməyə çalışması və sonra kommunikasiyanı dayandırması – xüsusilə də agentliyin konkret şəkildə adı çəkilən həmin quruma hər il Konqres tərəfindən ayrılan vəsaiti vermək üzrə qanuni öhdəliyi olduğu halda – görünməmiş bir haldır", – Hakim Lamberth öz qərarında qeyd edib. O, həmçinin vurğulayıb ki, USAGM-in "maliyyələşmə öhdəliklərinə açıq-aşkar etinasız yanaşması" RFE/RL-i kütləvi məzuniyyətlərə, proqramların ləğvinə və qurumun onilliklər ərzində qurduğu qlobal nüfuzuna qaçılmaz zərərə məruz qoyub.

RFE/RL-in prezidenti və baş icraçı direktoru Stiven Kapus məhkəmənin qərarını "RFE/RL-in həyati əhəmiyyətli missiyasını yerinə yetirməsi üçün zəruri olan vəsaiti buraxmağa hökuməti məcbur etmək məqsədilə aparılan ardıcıl hüquqi səylərin zirvəsidir" adlandırıb. O, vurğulayıb ki, bu qələbə "jurnalistlərimizə, hər həftə xəbərlərimizə etibar edən və avtoritar hökumətlərin zərərli təbliğatına qarşı həqiqətləri öyrənmək istəyən təxminən 47 milyon insana çatmaq səylərini davam etdirmək üçün zəruri olan gücü verir". Kapus informasiya məkanını "tiranlara" güzəştə getməməyin kritik əhəmiyyətini bir daha təsdiqləyib və RFE/RL-in ABŞ-ın milli təhlükəsizlik maraqlarını irəli sürməyə davam edə biləcəyini bildirib.

Bu yayımçılara qarşı maliyyə təhdidləri qlobal dəstək dalğasına səbəb olub. Məhkəmə qərarından cəmi bir gün sonra, iyulun 19-da, əfsanəvi amerikalı müğənni, şair və fəal Patti Smit Praqadakı konserti zamanı öz həmrəyliyini açıq şəkildə ifadə edib. O, etiraz himni olan "People Have The Power" mahnısını ifa etməzdən əvvəl bu mahnını "Stivə (Stiven Kapus) və Azad Avropa Radiosundakı hər kəsə" həsr edib, RFE/RL və digər dövlət qurumlarının dünya üzrə mühüm məlumatları çatdırmaqdakı işini yüksək qiymətləndirib. O, "mənim ölkəmdə hazırkı administrasiya tərəfindən maliyyələşdirilmədən məhrum edilirlər" deyə təəssüflənib və "Biz mübarizəni davam etdirməliyik, bir-birimizə kömək etməliyik" deyə çağırış edib. Bu hiss media nəzarətçiləri, analitiklər, demokratiya tərəfdarları və RFE/RL-in yayımlandığı 23 ölkədəki auditoriya tərəfindən geniş dəstəyi əks etdirir.

Məhkəmənin qəti qərarı ilə RFE/RL indi tez-tez azad mətbuatdan məhrum olan əhaliyə müstəqil və faktiki xəbərlər təqdim etmək kimi kritik missiyasını davam etdirmək üçün lazımi vəsaiti alacaq. Bu hüquqi zəfər media müstəqilliyi uğrunda davam edən mübarizəni və mürəkkəb qlobal mənzərədə etibarlı məlumatın əbədi dəyərini vurğulayır.