Azərbaycan Hakimiyyəti Media Fəaliyyəti Üçün Hüquqi Bazanı Daha da Sərtləşdirir

Azərbaycan Parlamenti KİV-lərin fəaliyyətini tənzimləyən onsuz da sərt çərçivələri gücləndirən qanunvericiliyə dəyişiklikləri yekun oxunuşda təsdiqləyib.

Xüsusilə, xarici media nümayəndəliklərinin fəaliyyəti üçün tələblər sərtləşdirilir. Onlardan artıq təkcə dövlət qeydiyyatı deyil, həm də media reyestrinə daxil edilməsi tələb olunur. Əgər xarici KİV-in qeyd olunan filialı və ya nümayəndəliyi qeydiyyatdan keçdikdən sonra yeddi gün ərzində reyestrə daxil edilməsi üçün müraciət etməsə, bu, qurumun ləğvinə səbəb ola bilər.

Bundan əlavə, "qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda" xarici filialın və ya nümayəndəliyin internet informasiya resursuna (saytına) çıxış məhdudlaşdırıla bilər. "Nəzərdə tutulmuş hallar" müddəası olduqca qeyri-müəyyəndir və geniş şərhlərə imkan verir.

Digər bir yeni dəyişiklik informasiya agentliklərinin fəaliyyətinə aiddir. Qeyd olunur ki, informasiya agentlikləri onlara məlumat verilməsi üçün ən azı 20 media subyekti ilə müqavilələr bağlamalıdır. Həmçinin, informasiya agentliklərinə ən azı beş xarici ölkədə akkreditə olunmuş müxbirlərə malik olmaları tələbi qoyulur.

Daha bir mühüm dəyişiklik Media Reyestrinə daxil edilməyən çap mediasının fəaliyyətini qadağan edir. Dəyişikliklərə əsasən, nəşriyyatlara belə media orqanlarını çap etmək, qəzet və jurnal yayımçılarına isə reyestrə daxil edilməyən qəzet və jurnalları satmaq qadağan edilir. Bundan əlavə, reyestrə daxil olmadan fəaliyyət göstərmək 5000 manat (təxminən 3000 ABŞ dolları) məbləğində cərimə ilə cəzalandırılır.

Yeni qaydalar KİV adlarına da təsir edir. Dəyişikliklərə əsasən, "kütləvi informasiya vasitələrinin (redaksiyaların) adları digər kütləvi informasiya vasitələrinin (redaksiyaların) adları ilə üst-üstə düşməməli və ya oxşar olmamalıdır", həmçinin "adlar ictimai qaydaya, əxlaq və mənəviyyat normalarına zidd olan və ya istifadəçiləri çaşdıra biləcək ifadələr ehtiva etməməlidir".

Beynəlxalq təşkilat olan Sərhədsiz Reportyorlar (RSF) "müstəqil mətbuatın tam iflicinə və fikir azadlığının tam boğulmasına yönəlmiş qeyri-adekvat sərtləşdirmələri" pisləyib.

RSF-in bildirdiyinə görə, media qanununun bu yeni redaksiyası həm yerli, həm də beynəlxalq medianın işinə mane olur. Xarici kütləvi informasiya vasitələri artıq məcburi dövlət qeydiyyatından sonra yeddi gün ərzində media reyestrinə daxil edilməsi üçün müraciət etməlidir, əks halda ləğv edilmə təhlükəsi ilə üzləşəcəklər.

Hakimiyyət orqanları həmçinin "qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda" — qəsdən qeyri-müəyyən bir anlayışla — nəşrin saytına girişi məhdudlaşdırmaq hüququnu özündə saxlayır. RSF bildirir ki, məsələn, jurnalistlərin hüquqlarının pozulması ilə bağlı hər hansı tənqid və ya qeyd daxili işlərə müdaxilə və ya real vəziyyətin təhrifi kimi təsnif edilə bilər.

Bu qaydalar mart ayında əsassız akkreditasiya ləğvləri dalğası ilə üzləşən xarici medianın daha da stigmatizasiyasına kömək edir. Belə bir sərtləşmə, buna görə də, sonuncu qalan xarici redaksiyaların jurnalistlərini getdikcə güclənən repressiv atmosferdən qorumaq üçün ölkəni tərk etməsinə, eləcə də yeni xarici medianı burada nümayəndəlik açmaqdan imtina etməyə məcbur edə bilər.

Yeni qanun, digər məsələlərlə yanaşı, informasiya agentliklərini fəaliyyət icazəsi ala bilmələri üçün yayımladıqları məlumatları almağa razılaşan ən azı 20 milli KİV ilə müqavilə bağlamağa məcbur edir. Lakin Azərbaycanda artıq müstəqil agentliyin xidmətlərinə abunə ola biləcək, ölkədə hüquqi ünvanı olan heç bir müstəqil media qalmayıb. Bu müddəa, fevral ayında fəaliyyətini dayandırmağa məcbur olan "Turan" agentliyinin fəaliyyətinin bərpasının qarşısını almaq üçün qəsdən hazırlanmış kimi görünür və böyük subsidiyalar alan hökumətyönlü medianın inhisarını gücləndirməyə, habelə hər hansı yeni təşəbbüslərin qarşısını almağa yönəlib.

RSF sonda qeyd edir ki, bu tədbirlər repressiya atmosferini gücləndirir və Azərbaycanda KİV-in hakimiyyətin icazəsi olmadan mövcudluğunu qeyri-mümkün edir. Azərbaycan RSF-in 2025-ci il Dünya Mətbuat Azadlığı İndeksində 180 ölkə və ərazi arasında 167-ci yerdə qərarlaşıb.