Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində böhran dərinləşir

Rusiya və Azərbaycan arasında gərginlik vurulmuş təyyarə insidentindən və ardınca baş verən hadisələrdən sonra misli görünməmiş səviyyəyə çatıb. Rusiyada azərbaycanlıların saxlanılması, Bakıdan gələn cavab həbsləri və sərt bəyanatlar dərin böhranın əlamətlərinə çevrilib.

Təyyarə qəzası və Bakının reaksiyası

2024-cü ilin dekabrında Azərbaycan sərnişin təyyarəsi Qroznı üzərində Rusiya "Pantsir-S" zenit-raket kompleksi tərəfindən vuruldu. Qəza nəticəsində 38 nəfər həlak oldu. Azərbaycan rəsmi olaraq Rusiyanı günahlandırdı və cinayətkarların məsuliyyətə cəlb edilməsini, həmçinin həlak olanların ailələrinə və AZAL-a təzminat ödənilməsini tələb etdi. Prezident İlham Əliyev Rusiyanın günahını etiraf etmədiyi halda beynəlxalq məhkəmələrə müraciət etməyə hazır olduğunu bildirdi. Buna cavab olaraq, Moskva istintaqın davam etdiyini bildirsə də, məsuliyyəti öz üzərinə götürməkdən imtina etdi ki, bu da ikitərəfli münasibətlərin kəskin pisləşməsinə səbəb oldu.

Həbslər və diplomatik münaqişə

Təyyarə insidentindən sonra Rusiyada azərbaycanlıların həbs dalğası başladı. Xüsusilə, Yekaterinburqda polisin reydi zamanı iki Azərbaycan vətəndaşı həyatını itirdi. Bakı bu hadisəni "nümayişkaranə qətl" adlandırdı və Moskvadan üzr istəməsini tələb etdi. Buna cavab olaraq, Azərbaycan bir neçə Rusiya vətəndaşını, o cümlədən "Sputnik" xəbər agentliyinin yerli ofisində işlədiyi bildirilən iki Federal Təhlükəsizlik Xidməti əməkdaşını həbs etdi. Onlardan biri sonradan axtarışa verildi. Müstəqil jurnalist və siyasi analitik Vahid Məhərrəmli iddia edir ki, Moskva Bakını diplomatik etirazları dayandırmağa məcbur etmək üçün qaz təchizatı ilə manipulyasiya edərək iqtisadi təzyiqdən istifadə edir.

Daxili siyasi şərhlər və repressiya

Rusiya ilə münasibətlərin gərginləşməsi fonunda Azərbaycanda müxalifətə qarşı təzyiqlər gücləndi. Dələduzluq ittihamı ilə doqquz il həbs cəzası çəkən müxalifətçi siyasətçi Tofiq Yaqublu Rusiyanın hərəkətlərini sərt şəkildə pisləyib. Qızı tərəfindən dərc olunan həbsxana məktubunda Yaqublu yazır: “Münasibətlərin gərginləşməsinə görə birbaşa Rusiya məsuliyyət daşıyır. Keçmişdə helikopterimiz vurulandan sonra üzr istədilər. Bu dəfə isə sadəcə susurlar”. Beynəlxalq hüquq müdafiə təşkilatları tərəfindən "vicdan məhbusu" kimi tanınan Yaqublunun bu son bəyanatı onun Azərbaycan müxalifətinin mühüm səsi kimi rolunu vurğulayır. Həbsdə olmasına baxmayaraq, o, ölkədə və dünyada baş verən siyasi hadisələrə fəal şəkildə şərh verməyə davam edir.