Antonio Quterreş ŞƏT sammitində daha güclü çoxqütblü olmağa çağırır

BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş bazar ertəsi Çinin Tianjin şəhərində Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının sammitində çıxışı zamanı Qəzzada, Ukraynada və onun hüdudlarından kənarda çoxqütblülük və sülhü gücləndirməyə çağırıb.

Baş katib bildirib ki, 10 dövlətdən ibarət Avrasiya bloku əhalisi və coğrafiyasına görə dünyanın ən böyük regional təşkilatıdır. Quterreş liderlərə deyib ki, “biz çoxqütblü dünyaya doğru irəliləyirik” və bu həm reallıq, həm də fürsətdir. Onun sözlərinə görə, inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar ticarəti, diplomatiyanı və inkişafı yenidən formalaşdırır, lakin eyni zamanda, ədalətsizlik və parçalanma artır. Baş katib çoxqütblülüyün gücləndirilməsi və qanunun aliliyinin təmin edilməsi üçün prinsipial rəhbərliyin zəruriliyini vurğulayıb. O, əlavə etdi: "Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı daha dinc, əhatəli və davamlı gələcək qurmağa kömək etmək üçün unikal mövqeyə malikdir."

BMT-nin baş katibi sülh və təhlükəsizlikdən başlayaraq dörd prioritet istiqaməti qeyd edib. O, Ukraynadakı müharibəyə toxunaraq deyib: “BMT Nizamnaməsinə, beynəlxalq hüquqa və Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə uyğun olaraq ədalətli, hərtərəfli və davamlı sülhə aparan atəşkəsin vaxtı çatıb”. O, həmçinin Sudan, Myanma, Afrika, Əfqanıstan və onun hüdudlarından kənarda mülki şəxslərin müdafiəsi, dialoqun və sülhün qurulmasının təşviqinə çağırıb. “Sizin diplomatiya və gərginliyin azaldılması sahəsində liderliyiniz, həmçinin terrorizm və transmilli təhdidlərə qarşı səyləriniz kritikdir”, - deyə baş katib liderlərə bildirib.

Baş katib inkişaf etməkdə olan ölkələrin ədalətli təmsilçiliyini təmin etmək üçün qlobal maliyyə arxitekturasında islahatlara çağırıb: “Biz artıq 1945-ci ildə deyilik və institutlarımız bugünkü reallıqları əks etdirməlidir”.

Quterreş iqlim böhranına da toxunub: "Biz uçma nöqtəsinə yaxınlaşırıq və emissiyaları əhəmiyyətli dərəcədə azaltmalıyıq. Qlobal emissiyaların 80%-ni təşkil edən G20 ölkələri bu yolda liderlik etməlidir". O, bütün hökumətləri bu ilin noyabrında Braziliyada keçiriləcək COP30 iqlim konfransı üçün yeni iqlim fəaliyyət planları təqdim etməyə çağırıb. Baş katib vurğuladı: "Bizə həmçinin 2030-cu ilədək iqlimin maliyyələşdirilməsində 1,3 trilyon dollara çatmaq üçün aydın bir yola ehtiyacımız var. İnkişaf etmiş ölkələr öz öhdəliklərini yerinə yetirməlidir. Bizə uyğunlaşma ilə bağlı irəliləyiş lazımdır." O, uyğunlaşma üçün maliyyələşmənin ikiqat artırılmasına, erkən xəbərdarlıq sistemlərinin genişləndirilməsinə, dayanıqlı infrastruktura və qalıq yanacaqların mərhələli şəkildə dayandırılmasına, həmçinin bərpa olunan enerjiyə keçidin sürətləndirilməsinə çağırıb. Baş katib texnoloji əməkdaşlığa toxunaraq qeyd edib ki, son fəaliyyət sahəsi rəqəmsal əməkdaşlıqdır, çünki yeni texnologiyalar həm imkanlar, həm də risklər gətirir. Onun sözlərinə görə, BMT Baş Assambleyası bütün ölkələrə şərait yaratmaq və parçalanmanın qarşısını almaq üçün iki mexanizm – Müstəqil Elmi Şura və Süni İntellektin İdarə olunması üzrə Qlobal Dialoq (AI) təsis edib. "Bu mexanizmlər BMT-nin unikal çağırış gücündən istifadə edərək süni intellekt üzrə qlobal əməkdaşlıqda irəliyə doğru bir addımdır" dedi. “İnsanları birinci yerə qoymaq” deyən baş katib əlavə edib ki, BMT-nin 80 illik yubileyi qeyd olunduğu üçün XXI əsrdə ölkələr beynəlxalq əməkdaşlığı gücləndirməlidir. Bu baxımdan o, Çinin çoxqütblüyə əsaslanan və BMT-nin, beynəlxalq sistemin və beynəlxalq hüquqa əsaslanan beynəlxalq nizamın qorunmasının vacibliyini vurğulayan “Qlobal İdarəetmə Gündəliyi”ni vurğuladı.