Hüquq Müdafiəçisi Bəşir Süleymanlı Məhkəmənin Qanunsuz Hərəkətlərini və Qeyri-İnsani Saxlanma Şəraitini İddia Edir: QHT-lərə Qarşı Davam Edən Təzyiqlər Fonunda

Bəşir Süleymanlı

Həbsdə olan Vətəndaş Hüquqları İnstitutunun rəhbəri və tanınmış siyasi məhbus Bəşir Süleymanlı son məhkəmə proseslərindən və saxlanma şəraitindən dərin narazılığını ifadə edib. Yaxınları vasitəsilə yayılan açıqlamalarda Süleymanlı, apellyasiya dinləməsi zamanı hakimin aqressiv davranışını iddia edir və həm məhkəmənin saxlanma yerlərində, həm də istintaq təcridxanasında qeyri-insani şəraiti təsvir edir.

Süleymanlının şikayətləri 16 iyul 2025-ci ildə Bakı Apellyasiya Məhkəməsində keçirilən, onun həbs müddətinin uzadılmasına dair dinləmə ilə bağlıdır. Apellyasiya təmin edilməyib, yəni Süleymanlı həbsdə qalır. Bu qərar, Binəqədi Rayon Məhkəməsinin iyulun 9-da onun həbs müddətinin əlavə üç ay uzadılması barədə verdiyi qərardan sonra verilib.

Bəşir Süleymanlı 14 mart 2025-ci ildə "Seçki Müşahidə" Alyansının icraçı direktoru Məmməd Alpay Məmmədzadə ilə birlikdə həbs olunub. Onların həbsləri Azərbaycanda qeyri-hökumət təşkilatlarına (QHT) qarşı başlanan daha geniş cinayət işinin bir hissəsidir ki, bu işdə təxminən 50 nəfər istintaqa cəlb olunub.

Süleymanlı da daxil olmaqla, işə cəlb olunan şəxslərə Cinayət Məcəlləsinin ciddi maddələri, xüsusən də 193-1.3.2 (cinayət yolu ilə əldə edilmiş külli miqdarda əmlakın leqallaşdırılması), 308.2 (vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə etmə, ağır nəticələrə səbəb olduqda) və 313 (vəzifə saxtakarlığı) maddələri ilə ittiham irəli sürülüb.

Süleymanlı, xüsusilə, iyulun 16-da Bakı Apellyasiya Məhkəməsində onun apellyasiya dinləməsinə sədrlik edən hakim Emin Əliyevi tənqid edib. Süleymanlının sözlərinə görə, hakim iclas boyu "aqressiv" davranaraq onu dəfələrlə kəsib və çıxış etməsinə imkan verməyib. "Bu davranış, ifadə azadlığımın və özünü müdafiə etmək hüququmun kobud şəkildə pozulmasıdır", - Süleymanlı bəyan edib. O, qeyri-peşəkar davranış kimi təsvir etdiyi bu hərəkətlərə cavab olaraq, həm Məhkəmə-Hüquq Şurasına, həm də Ombudsman Aparatına rəsmi şikayət edəcəyini bildirib.

Məhkəmədən kənarda, Süleymanlı məhbusların saxlandığı yerlərdəki ağır və "qeyri-insani" şəraiti vurğulayıb. O bildirib ki, məhkəməyə gətiriləndə 40-50 məhbus, o cümlədən müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkənlər, "2-3 saat ərzində bir otaqda" saxlanılır ki, bu da dar və havasız kimi təsvir edilir. O, "belə şəraitdə qalmağın sağlamlıq üçün təhlükəli" olduğunu vurğulayıb.

Süleymanlı həmçinin istintaq təcridxanasında ona göndərilən vacib əşyaların çatdırılmasında yaranan problemləri ətraflı şəkildə izah edib. O bildirib ki, ona göndərilən süd məhsulları açıq qablarda verilir ki, bu da onların tez xarab olmasına və istifadəyə yararsız vəziyyətə düşməsinə səbəb olur. Bundan əlavə, o iddia edir ki, qanunla qadağan olunmayan qəhvə və kitablar kimi əşyalar ona verilmir. O hesab edir ki, bu məhdudiyyətlər onun müdafiə hüququnu və insani şəraitdə yaşamaq hüququnu daha da pozur.

Cinayət işi Süleymanlı və Alpay Məmmədzadədən kənara çıxır. Hədəfə alınan digər tanınmış şəxslər arasında hazırda ev dustaqlığında olan "Hüquq və İnkişaf" İctimai Birliyinin rəhbəri Hafiz Həsənov da var. "Media Hüququ" İnstitutunun koordinatoru Xalid Ağəliyev də Süleymanlı ilə eyni gündə saxlanılsa da, sonradan azadlığa buraxılıb. ABŞ-ın German Marşal Fondunun (GMF) Azərbaycan üzrə məsləhətçisi Mehriban Rəhimli cinayət məsuliyyətinə cəlb olunub və istintaq müddətində polis nəzarətinə verilib.

Bundan əlavə, Gəncə Regional İcma Mərkəzinin rəhbəri Asəf Əhmədov və sosial işçi Zamin Zəki 9 apreldə həbs edilib, onların da həbs müddətləri iyulun 9-da uzadılıb. Sosial Hüquqlar Mərkəzinin rəhbəri Sübhan Həsənli və ictimai fəal Aytac Ağazadə ölkədə olmadıqları üçün onlar barəsində qiyabi həbs qərarı çıxarılıb və axtarışa verilib. İşə cəlb olunan bir neçə QHT rəhbəri və üzvü istintaq müddəti ərzində polis nəzarətinə verilib.

Davam edən istintaq və Bəşir Süleymanlı tərəfindən irəli sürülən iddialar, insan hüquqları müdafiəçilərinə qarşı rəftar və Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin ümumi vəziyyəti ilə bağlı narahatlıqları bir daha vurğulayır.