Əlaqələrin Bərpası: İlk Azərbaycan-ABŞ Beyin Mərkəzi Görüşü

İlk Azərbaycan-ABŞ Beyin Mərkəzi Görüşü 18 noyabr 2025-ci ildə Bakıda keçirilib. Onun mövzusu “Ortaq İdealar: Strateji Tərəfdaşlıq üçün Azərbaycan-ABŞ Dialoqu” idi. Bu, Vaşinqton və Bakı arasında müntəzəm müzakirə mexanizminin qurulmasına doğru atılan praktik addım idi. Tədbir Donald Trampın prezident seçilməsindən və Vaşinqtonda mühüm sazişlər imzalandıqdan sonra əlaqələri bərpa etmək məqsədilə Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi (BMATM) tərəfindən təşkil olunub.

Görüşdə Atlantik Şurası (Atlantic Council) və Hudzon İnstitutu (Hudson Institute) kimi ABŞ-ın aparıcı beyin mərkəzləri, eləcə də Azərbaycanın mühüm siyasi və tədqiqat xadimləri iştirak ediblər.

Əsas Mövzular və Strateji Zəmin

Görüşdəki müzakirələr üç mühüm sahəyə diqqət yetirib:

Vaşinqton Sammitinin İcmalı: Yaxınlarda keçirilmiş yüksək səviyyəli Vaşinqton Sammitinə və onun ABŞ-Azərbaycan əlaqələri üçün əhəmiyyətinə nəzər salınması.

Sülh Prosesi: Vaşinqton sazişlərindən sonra Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh imkanlarının öyrənilməsi, o cümlədən sülh müqaviləsi üçün imkanlar və risklər.

Enerji Təhlükəsizliyi və Regional Əlaqələr: Azərbaycanın qlobal enerji təhlükəsizliyindəki rolu və TRIPP layihəsi, yaşıl enerji və Avrasiya boyu rəqəmsal əlaqələr kimi yeni nəqliyyat layihələri haqqında danışıqlar.

Atlantik Şurasından John E. Herbst kimi iştirakçılar, Vaşinqtonun başlatdığı sülh sazişi və TRIPP layihəsinin ABŞ-ın Cənubi Qafqazda uzunmüddətli mövcudluğunu saxlamaq üçün bir yol kimi görüldüyünü bildiriblər. Bu yeni plan, Bakıda bir çoxlarının keçmiş ABŞ administrasiyasının Qarabağ məsələsindəki ədalətsiz siyasəti kimi gördüyünü düzəldir və ABŞ strategiyasını daha məntiqli bir yanaşmaya qaytarır.

Çoxsəviyyəli Təşkilat

Bakı görüşü birdəfəlik tədbir deyildi. O, yeni tərəfdaşlığın qurulması üçün yaxşı planlaşdırılmış, çoxsəviyyəli müzakirənin bir hissəsi idi:

Ekspert Səviyyəsi (Bakı): Görüş tədqiqat əməkdaşlığı üçün bir yer yaratdı, Azərbaycanı sadəcə enerji və ya logistika mərkəzi kimi deyil, beynəlxalq tədqiqatlar üçün bir məkan kimi göstərdi. Diqqət təhlükəsizlikdən bərpa olunan enerji və rəqəmsal təhlükəsizlik kimi sahələrdə əməkdaşlığa yönəlir, burada Bakı Amerika sərmayəsi istəyir.

Siyasi Səviyyə (Vaşinqton və Bakı): Görüş daha iki mühüm fəaliyyətlə dəstəkləndi:

Səməd Seyidovun başçılıq etdiyi azərbaycanlı siyasətçi və ekspert qrupu ABŞ liderləri ilə yeni kurs təyin etmək üçün Vaşinqtona getdi.

Dövlət Katibinin müavini Alison Hukerin rəhbərlik etdiyi ABŞ qrupu regional sabitlik və Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasının ehtimalı haqqında danışmaq üçün Bakıya səfər etdi. ABŞ tərəfi sazişin yazılması üçün bir qrupun planlarını elan etdi.

Bu ikisəviyyəli plan, yeni Azərbaycan-Amerika əlaqələrinin rəhbərlik razılaşmalarından ekspert və siyasi əlaqələrə doğru böyüdüyünü göstərir.

Mühüm Məqamlar və Məhdudiyyətlər

Görüş danışıqların yaxşılaşdırılması üçün vacib olsa da, onun real təsirinə təsir edə biləcək bəzi məhdudiyyətlər var.

Müşahidəçilər Azərbaycanın beyin mərkəzi sektorunun çox güclü olmadığını qeyd edirlər. Bir çox yerli tədqiqat mərkəzinin yalnız bir nəfər tərəfindən idarə olunduğu və ya hökumətə bağlı olduğu bildirilir.

Tədqiqat müstəqilliyi və maliyyə məsələləri ilə bağlı narahatlıqlar var. Yerli beyin mərkəzləri hökumət əlaqələrindən asılıdır və Azərbaycanın lobbiçiliyi üzərində beynəlxalq nəzarət var. Həmçinin, bəzi xarici tədqiqat qrupları Azərbaycan hakimiyyəti ilə əlaqəli pul alıblar. Bu, bu platformalarda dürüst dialoq haqqında suallar yaradır.

Tərəfdaşlığın yaxşı işləməsi üçün gələcək planlar maliyyə mənbələrini daha açıq etməyə, daha çox müstəqil eksperti cəlb etməyə və siyasi təsirdən azad, yaxşı tədqiqat qrupları qurmağa yönəlməlidir.