Çeçen səsləri, hətta xaricdə olanlar belə, susdurulur

Bir etirazçı həm İçkeriya bayrağını, həm də Kadırov əleyhinə lövhə qaldırıb, digər bir nəfər isə Zarema Musayevanın plakatı tutub.

Qrup cəzası qorxusu o deməkdir ki, çeçenlərin əksəriyyəti hətta ictimaiyyət qarşısında danışa da bilməz.

İnternet bugünkü siyasətdə böyük rol oynayır. Qərbdəki insanlar ondan xəbər almaq üçün istifadə edir, diasporalar isə öz vətənlərində dəyişikliklərə nail olmaq və ya diktaturalarla mübarizə aparmaq üçün onlayn icmalar yaradırlar. Lakin bəzi qruplar onlayn olaraq susdurulur.

Rusiyanın nəzarətində olan Çeçenistanda yerli hökumət xaricdə yaşayan çeçenlərin orada baş verənlər haqqında danışmasının qarşısını almaq üçün bir sistem qurub. İnsanlar Ramzan Kadırovun rəhbərlik etdiyi Rusiya hökumətinə qarşı təhlükəsiz şəkildə danışa bilmirlər, çünki vətəndəki ailələri üçün narahat olurlar.

Siyasətdən, Ukraynadakı müharibədən, hətta kiçik bir şeydən danışsalar da, fərqi yoxdur. Onların ailələri hələ də təhlükə altında ola bilər. Bu narahatlıq dünyanın Çeçenistanda həqiqətən nə baş verdiyini bilməsinə mane olur.

Avropada yaşayan çeçen fəalı Əyyub Teleqramda Çeçenistandan şikayətləndikdən sonra ailəsi hədəfə alınıb. O, bunun yalnız məşhur fəallar üçün olmadığını deyib:

“Hətta kimsə Qroznıda elektrik problemləri haqqında paylaşım etsə belə, hökumət onların evinə gələ bilər. Əgər onlar hələ də Çeçenistandadırsa, aparılıb döyüləcək və paylaşımı geri götürməyə məcbur ediləcəklər. Əgər xaricdədilərsə, qohumları qaçırılıb işgəncəyə məruz qalacaq,” Əyyub mənə deyib.

“Mənim başıma gələn də bu oldu. Mən Teleqramda bir neçə şərh yazdım və onlar ailəmi susmağımı tələb edərək hədələdilər. Bu, mən artıq Avropada yaşayarkən baş verdi,” o bildirib. O əlavə edib ki, bu, Rusiyanın Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin (FTX) kampaniyasının bir hissəsi olub.

O, bunun qeyri-adi olmadığını da deyib: “Çeçen diasporundakı hər kəs bilir ki, bu baş verə bilər. Bu, yeni deyil.”

Əsas çeçen müxalifət platforması olan NIYSO Teleqram kanalı tez-tez çeçenlərin həm vətəndə, həm də xaricdə onlayn olaraq necə anonim və təhlükəsiz qalması lazım olduğu barədə danışır. Onlar Çeçenistandan gələn məktubları anonim şəkildə paylaşmaq üçün xüsusi sistemdən istifadə edirlər. Çeçen bloqqer Tumso Abdurrahmanov da oxşar sistemdən istifadə edir, çünki onun ailəsi Çeçenistandakı Rusiya hökuməti tərəfindən hədələnib.

Bununla belə, Avropa hökumətləri çeçen sığınacaq axtaranlarla bağlı çox narahat görünmürlər. Təhlükənin sübutu olsa belə, onlar Çeçenləri “təhlükəsiz” olduğunu deyərək Rusiyaya geri göndərməyə davam edirlər.

Bu, sakit bir atmosfer yaradır. Xaricdə yaşayan çeçenlər nə danışdıqlarına diqqət edirlər. Onlar siyasi tədbirlərdən uzaq durur və bəzən ümumiyyətlə danışmırlar. Bu, yalnız diasporaya təsir etmir. Zərər çəkənlər öz hekayələrini paylaşa bilməyəndə, biz yalnız Rusiya təbliğatını və hökumət hekayələrini eşidirik.

Bir çox avropalı Şimali Qafqazda nələr baş verdiyini bilmək istəyir. Onlar Rusiya işğalını və Kadırovun hakimiyyəti altında olan insanların gündəlik həyatını başa düşmək istəyirlər. Lakin danışmalı olan insanlar susdurulur.

Mən Böyük Britaniyada ailə tədbirlərindən siyasi etirazlara qədər çeçen mədəniyyəti və ədalətsizlik haqqında bir çox tədbir təşkil etmişəm. İnsanlar maraqlanır və tez-tez Çeçenistan haqqında daha çox məlumatı necə öyrənə biləcəklərini soruşurlar. Onlar təkcə təbliğat və ya Kadırovu tərifləyən rusiyayönlü təsir edənlər yox, əsl çeçen hekayələri istəyirlər. Lakin bu hekayələri paylaşa biləcək çeçenlərin əksəriyyəti susmağa məcbur edilir. Bir çoxu tədbirlərdən yayınır və onlayn danışmaqdan imtina edir.

Bu səssizlik çeçen mədəniyyəti ilə bağlı anlaşılmazlıqlara səbəb olur və çeçen qaçqınlarının deportasiyasını asanlaşdırır.

Qərb tamaşaçıları yalnız döyüş sənəti proqramlarını, sensasiyalı xəbərləri və diqqətlə nəzarət edilən mədəni təsvirləri görürlər. Əsl hekayə yox olur, təzyiq altında olan cəmiyyətin zəif bir obrazını yaradır. İnsanlar əsl çeçen hekayələrini eşitmədikləri üçün insan haqları vəziyyətinin nə qədər pis olduğunu başa düşmürlər. Bölgə üzrə ekspert olmayan Avropa vətəndaşları və hökumətləri, heç kim danışmadığı üçün ciddi bir şeyin baş vermədiyini düşünürlər. Onlar bu səssizliyin məcburi olduğunu başa düşmürlər.

Dünya Çeçenistanda baş verənləri eşitməlidir və internet bu hekayələri paylaşmaq üçün ən yaxşı yoldur. Lakin qrup cəzası qorxusu bitənə qədər, çeçenlərin əksəriyyəti hətta ictimaiyyət qarşısında danışa da bilməz. Bu səssizlik davam etdikcə, Avropa Çeçenistanı, Ukraynada Rusiya təcavüzünün səbəblərini və ya daha geniş postsovet dünyasını başa düşə bilməyəcək. Bu anlayış olmadan, bölgədəki insan haqları pozuntularına lazımi şəkildə cavab verə bilməz.