Azərbaycan Mediası Təzyiq Altında: AbzasMedia-nın Apellyasiya Dinləməsi Zorakılıq və Dövlət Departamentinin Narahatlığı ilə Keçib

Bakı, Azərbaycan – Müstəqil araşdırmaçı xəbər orqanı olan "AbzasMedia"nın jurnalistləri və əməkdaşlarının apellyasiya məhkəməsi 12 avqust 2025-ci il tarixində Bakı Apellyasiya Məhkəməsində gərginlik və mübahisələrlə başlayıb. Hakim Zəfər Əhmədovun sədrliyi ilə keçirilən prosesdə qadın təqsirləndirilənlərə qarşı zorakılıq iddiaları irəli sürülüb və müdafiə tərəfinin bütün vəsatətləri rədd edilib. Bu hadisə Azərbaycandakı Qərb səfirliklərinin nümayəndələrinin diqqətini çəkib.

Dinləmə, ABŞ Dövlət Departamentinin ölkədəki insan haqları vəziyyətində fundamental dəyişikliyin olmadığını göstərən son hesabatı ilə vurğulanan, Azərbaycanda media azadlığı və insan haqları ilə bağlı artan beynəlxalq narahatlığı bir daha ortaya qoyur.

"AbzasMedia" Apellyasiya Dinləməsi: Etiraz və Zorakılıq Günü

Apellyasiya dinləməsi zamanı təqsirləndirilən qadınlar – Sevinc Vaqifqızı (baş redaktor), Nərgiz Absalamova və Elnarə Qasımova (jurnalistlər) şüşə kabinədə saxlanılıb, kişilər isə onlardan bir qədər aralıda başqa bir kabinədə yerləşdirilib. Bu ayrılıq və işləməyən mikrofonlar səbəbindən qadınlar prosesi və vəkillərini düzgün eşidə bilməyib, bu da onların etirazlarına səbəb olub.

Vəkillər, o cümlədən işdə adı keçən Azadlıq Radiosunun jurnalisti və iqtisadçısı Fərid Mehralızadəni təmsil edən Xaliq Hüseynov bir neçə vəsatət verib. Bu vəsatətlər arasında aşağıdakılar yer alıb:

• Fərid Mehralızadə, Ülvi Həsənli (AbzasMedia direktoru) və Hafiz Babalının (araşdırmaçı jurnalist) Umbakı həbsxanasından Bakı İstintaq Təcridxanasına köçürülməsi (vəkillər bunu ayrı-seçkilik kimi qiymətləndirib).

• Təqsirləndirilənlərin vəkilləri ilə yanaşı, yaxud ən azından kişi və qadın jurnalistlərin birlikdə oturmasına icazə verilməsi. Müdafiə tərəfi birinci instansiya məhkəməsində təqsirləndirilənlərin vəkilləri ilə oturmasına icazə verildiyini iddia edib.

• Apellyasiya üçün qismən məhkəmə araşdırmasının aparılması.

Lakin, müdafiə tərəfinin bütün vəsatətləri məhkəmə tərəfindən rədd edilib.

Qadın təqsirləndirilənlər eşidə bilməmələri səbəbindən etiraz etməyə davam edərkən, hakim onları zaldan çıxaracağı barədə xəbərdarlıq edib. Sevinc Vaqifqızı cəsarətlə "Siz bizə heç nə edə bilməzsiniz. Dediklərinizin heç bir qərarı yoxdur. Siz İlham Əliyevin qulusunuz", – deyərək, bu məhkəmənin siyasi xarakter daşıdığına inandıqlarını bildirib. Daha sonra qadınlar könüllü olaraq zalı tərk edəcəklərini və şərtlər dəyişməzsə, gələcək proseslərdə iştirak etməyəcəklərini bəyan ediblər.

Onların məhkəmə zalından çıxarılması zamanı Penitensiar Xidmətin əməkdaşları iddiaya görə, zorakılıq tətbiq edərək onları itələyib və dürtüblər. Buna cavab olaraq, Ülvi Həsənli də zalı tərk etməyə cəhd edib, nəticədə bütün təqsirləndirilənlər zorla zaldan çıxarılıb və iştirak edən valideynlərdən bir çoxu oranı tərk edib. Növbəti dinləmə 26 avqust tarixinə təyin edilib.

"AbzasMedia" İşi: Təzyiq Tarixçəsi

"AbzasMedia" işi üzrə həbslər 20 noyabr 2023-cü ildə başlayıb. Bu repressiyalar "AbzasMedia"nın Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və onun yaxın çevrəsi ilə bağlı apardığı bir sıra korrupsiya araşdırmalarından sonra baş verib. Həbs olunan əsas fiqurlar aşağıdakılardır:

• Ülvi Həsənli (AbzasMedia direktoru)

• Sevinc Vaqifqızı (baş redaktor)

• Hafiz Babalı (araşdırmaçı jurnalist)

• Fərid Mehralızadə (Azadlıq Radiosunun jurnalisti və iqtisadçısı)

• Elnarə Qasımova (jurnalist)

• Nərgiz Absalamova (jurnalist)

• Məhəmməd Kekalov (AbzasMedia-nın əməkdaşı/koordinatoru)

Bütün təqsirləndirilənlər qaçaqmalçılıq və müxtəlif maliyyə cinayətlərində ittiham olunur, lakin bu ittihamları qətiyyətlə rədd edirlər. Onlar yerli və beynəlxalq insan haqları müdafiəçiləri ilə birlikdə həbslərinin siyasi motivli olduğunu və birbaşa jurnalist fəaliyyətləri ilə əlaqəli olduğunu bildirirlər. İlkin istintaq və məhkəmə prosesi təxminən iki il davam edib.

20 iyun 2025-ci il tarixində Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsi sərt hökmlər çıxarıb:

• Ülvi Həsənli, Sevinc Vaqifqızı, Hafiz Babalı və Fərid Mehralızadənin hər biri 9 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

• Nərgiz Absalamova və Elnarə Qasımova 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

• Məhəmməd Kekalov 7 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

Bundan əlavə, məlumatlara görə, Məhəmməd Kekalovun Umbakı qəsəbəsinin Penitensiar Kompleksində olarkən vəkili ilə telefonla danışmasına icazə verilməyib və cəzaçəkmə müəssisəsinin əməkdaşları telefonu ondan zorla alıblar.

ABŞ Dövlət Departamenti Hesabatı Geniş İnsan Haqları Narahatlıqlarını Vurğulayır

ABŞ Dövlət Departamentinin 2024-cü il üçün dünya ölkələrində insan haqları ilə bağlı hesabatında Azərbaycanda insan haqları vəziyyətində əvvəlki illərlə müqayisədə heç bir fundamental irəliləyişin olmadığı bildirilir. Hesabatda xüsusilə aşağıdakı məqamlar qeyd olunur:

Polis və həbsxanalarda ölüm halları haqqında məlumatlar, 14 iyunda Sumqayıt polis şöbəsində Elvin İskəndərovun ölümü sitat gətirilib.

"Freedom House" və "Caucasus Heritage Watch" hesabatlarına istinad edilərək, ermənilərin Dağlıq Qarabağdan etnik təmizlənməsi və erməni mədəni irsinin məhv edilməsi.

Hökumətin ifadə azadlığı və media müstəqilliyinə qoyduğu məhdudiyyətlər, jurnalistlərə, redaktorlara və müstəqil bloggerlərə qarşı təhdid, döyülmə və həbslərin qeyd edilməsi.

Xaricdə media ilə əlaqəli şəxslərə qarşı şübhəli zorakılıq aktları.

Müstəqil mətbuatın fəaliyyətini məhdudlaşdıran 2022-ci il media qanunu.

Hakimiyyət tərəfindən media orqanlarına, jurnalistlərə, bloggerlərə və fəallara (həm ölkə daxilində, həm də xaricdə) və onların qohumlarına hökuməti tənqid etməkdən çəkindirmək üçün təzyiqlər.

2023-cü ilin noyabrından etibarən ən azı 40 müstəqil jurnalistin və vətəndaş cəmiyyəti üzvünün həbsi, onlardan bir çoxunun polis nəzarətində fiziki zorakılığa məruz qalması. Bildirilir ki, Ülvi Həsənli də daxil olmaqla, bəzi şəxslər istintaq təcridxanasında fiziki zorakılığın şahidi olub və özləri də bu zorakılığa məruz qalıblar.

Hökumətlə əlaqəli botların və trolların sosial mediada manipulyasiya etməsi, internet platformalarına və texnologiya şirkətlərinə məzmunu məhdudlaşdırmaq üçün təzyiq göstərməsi və hökumətin siyasətini tənqid edən onlayn istifadəçiləri təhdid etməsi.

İşçi hüquqları ilə bağlı davam edən problemlər və bu problemləri vurğulayan fəalların həbsləri.

Məhkumların ailə üzvləri və vəkilləri ilə görüşməsinə və ya tibbi müalicə almasına mane olan maneələr.

2023-cü ilin noyabrından bəri Azərbaycanda müşahidə edilən daha geniş kontekstdə 30-dan çox jurnalistin və ictimai fəalın qaçaqmalçılıq ittihamı ilə həbs edilməsi halları yer alır. Yerli insan hüquqları təşkilatları Azərbaycan həbsxanalarında 370-dən çox siyasi məhbusun olduğunu təxmin edir. Rəsmilər peşə fəaliyyətinə və ya siyasi baxışlarına görə heç kimin həbs edilmədiyini iddia etsələr də, beynəlxalq insan haqları təşkilatları hökuməti ədalətsiz yerə həbs edilənləri azad etməyə çağırıb.

Bu hadisələr Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri arasında Vaşinqtonda imzalanmış Birgə Bəyannamənin icrası ilə bağlı son telefon danışığı kimi diplomatik səylərin davam etdiyi bir dövrdə baş verir. Eyni zamanda, ABŞ və Ermənistan birgə hərbi təlimlərə başlayıb, Ukrayna və Azərbaycan prezidentləri isə Rusiyanın Ukraynadakı SOCAR neft anbarlarına hava zərbələrini pisləyiblər. Lakin bir çoxları üçün medianın və insan haqlarının artan şəkildə boğulması hər hansı irəliləyiş iddialarına kölgə salır.