AB-Azərbaycan: Prinsipləri Ticarətə Dəyişmək – Aİ-nin Dəyərlərdən Maraqlara Keçidi

Bu yazı "Azərbaycanda Repressiyaya Son" Kampaniyasının hesabatının əsas məqamlarını ümumiləşdirir. "Prinsipləri Ticarətə Dəyişmək: Azərbaycanda İnsan Haqları Böhranı – Avropa İttifaqı Enerji və Geosiyasəti Prioritetləşdirir" adlı hesabatda deyilir ki, Aİ-nin Azərbaycanla münasibətləri dəyişib. Bu münasibət, ümumi dəyərlərə əsaslanan tərəfdaşlıqdan, enerji təhlükəsizliyinin, ticarətin və geosiyasətin ön planda olduğu bir əlaqəyə keçib. Bu dəyişiklik Azərbaycan müstəqillik qazandığı gündən bəri repressiyanın daha da şiddətlənməsi ilə baş verib.

Hesabatda qeyd olunur ki, Azərbaycan avtoritar dövlət kimi mövqeyini sərtləşdirib, bu da rekord sayda siyasi məhbusun (ən azı 400 nəfər) və müstəqil media və vətəndaş cəmiyyətinin demək olar ki, məhv edilməsinə gətirib çıxarıb. İnsan hüquqları müdafiəçiləri, jurnalistlər və fəallar davamlı həbslər, cinayət təqibləri və maliyyə məhdudiyyətləri ilə üzləşirlər. Bu daxili repressiya Aİ-nin enerji prioritetlərini əks etdirir. Aİ enerji mənbələrini şaxələndirmək istəyir, buna görə də 2022-ci il Enerji Anlaşma Memorandumunu imzalayıb. Bu, təbii qazı, əlaqələndirməni və Orta Dəhlizi gündəmin ən üst sırasına çıxarıb, insan hüquqlarını, demokratiyanı və qanunun aliliyini kölgədə qoyub.

Hesabatda vurğulanır ki, Aİ Azərbaycanın ən böyük ixrac bazarı və əsas investorudur, lakin təsirindən yaxşı istifadə etməyib. Aİ-nin səssizliyi Bakı tərəfindən repressiyanı artırmaq üçün bir siqnal kimi qəbul edilir. Bu fikir, yüksək vəzifəli Aİ rəsmisinin insan haqlarını demək olar ki, qeyd etmədiyi son səfəri kimi hadisələrlə güclənir. Hesabat həmçinin Aİ daxilində ziddiyyətli yanaşmaları qeyd edir: Avropa Parlamenti sərt şərtlər, sanksiyalar və 2022-ci il enerji sazişinə son qoyulmasını tələb etsə də, Avropa Komissiyası və Avropa Xarici Fəaliyyət Xidməti (EEAS) insan haqları böhranını nəzərə almadan əməkdaşlığı davam etdirir. Bu, Azərbaycan hökumətinə zəif bir mesaj göndərir. Nəhayət, Azərbaycanın repressiyası ölkə sərhədlərini aşaraq, sürgündə olan jurnalistləri, fəalları və insan hüquqları müdafiəçilərini hədəf alır. Aİ ölkələrinin buna qarşı təklif etdiyi müdafiə qeyri-sabit və qeyri-kafi olub.

Vəziyyəti düzəltmək üçün hesabat Aİ rəsmilərindən insan haqlarını təcili olaraq yenidən əsas prioritetə çevirməyi xahiş edir. Birincisi, Aİ Azərbaycanla bağlanan hər hansı yeni və ya yenilənmiş razılaşmanın mərkəzinə insan hüquqlarını, demokratiyanı və qanunun aliliyini qoymalıdır. Əməkdaşlıq və yeni sazişlər üzrə irəliləyiş, bütün siyasi məhbusların azad edilməsi də daxil olmaqla, real islahatlardan asılı olmalıdır. İkincisi, repressiya pisləşərsə, Aİ danışıqları dayandırmağa və ya müqavilələri dondurmağa hazır olmalıdır. Aİ həmçinin Azərbaycanda və sürgündə olan müstəqil vətəndaş cəmiyyətinə və medyasına dəstəyi artırmalıdır. Nəhayət, hesabat Aİ ölkələrini, heç bir ölkənin Aİ-nin mövqeyini sarsıtmasına imkan verməmək üçün enerji, ticarət və təhlükəsizlik siyasətlərini Aİ-nin insan hüquqları standartlarına uyğunlaşdırmağa çağırır.